Eyyühel Bülbül

"'Aşkın feyzi olmasa insan kaybolur; dünyada baş iken kuyruk olur.' mealinde bir beytin vârid olduğunu; insanın aşk sebebiyle gayrısından üstün olduğunu; keza bülbülün de gayrısında bulunmayan aşk eserinden dolayı diğer kuşlardan şerefli olduğunu; bu yüzden güller ve çiçekler açtığında ötüşünü kesmediğini, kendini kaybedinceye kadar gece ve gündüz onları koklamaya devam ettiğini; bugününü dünden ayırt edemeyecek kadar aşk ve nazar ehlinden olduğunu; onda, eserdeki güzelliği mütalaa etme kudretinin mevcut olduğunu ve onun güle olan aşkının özünde sevgiliye âşıklık olduğunu; gülün Hazreti Peygamber'in -sallallâhu aleyhi ve sellem- terinden yaratılmış olduğunu ve sevgilide olan şeyin gülde de mevcut olduğunu; şüphesiz Hazreti Peygamber'in -sallallâhu aleyhi ve sellem- bütün güzel sıfatları ve eserleriyle zahir ve sırlarının hepsiyle tecelli edici olduğunu bildirmiştir."   İsmail Hakkı Bursevî Hazretlerinin kalbine gelen otuz dört adet vâridatın izah edildiği bu kıymetli yazma eser, ilk kez Türkçeye çevrildi. Âhir zamana işaretler içeren bu sırlı kitabın muhtevasının, hacmine nazaran çok derin ve katmanlı olduğunu belirtmemiz gerekir.

İsmail Hakkı Bursevî'nin ilk kez Türkçeye kazandırılan Eyyühe'l-Bülbül eseri yıllardır yazma eserler kütüphanesinde bugünü intizar ediyordu. Mutasavvıf ve müfessir kimliğiyle 17. yüzyıl Osmanlı'sının en büyük alimlerinden biri olan İsmail Hakkı Bursevi bu eserinde kalbine gelen ilhamları bizlerle paylaşacak. Tasavvuf edebiyatında bir türe de adını veren "varidat" şeklinde yazılmış bu eser, "Virdi olmayanın vâridi yoktur." mucibince seyr ü süluka devam eden ve kalbini bu varidlere zikir ve duayla hazır hâle getirenlerin ulaşabileceği bir mertebeden kaleme alınmıştır.

Osmanlı coğrafyasının yetiştirdiği İslami pek çok alanda kesb-i hüber sahibi olan büyük alim İsmail Hakkı Bursevî aynı zamanda oldukça velüd bir şahsiyettir. Eserleri yaşadığı 17. yüzyıldan bugüne değin defalarca şerh edilmiş, okunmuş, okutulmuştur. Ancak bu üretken müellifin bazı eserleri hazindir ki diğer eserlerinin gölgesinde kalmış hatta kütüphanelerde sahipsiz bir hâlde beklemektedir. İşte bu bekleyiş içinde olan Eyyühe'l-Bülbül de yazma eserlerde çalışan kıymetli araştırmacıların say u gayretiyle gün yüzüne çıkartılmıştır. İsmail Hakkı Bursevî'nin günün farklı zamanlarında kalbine vârid olan, çoğunlukla ayet-i kerimeler, bazen de Arapça veya Türkçe beyit ve rubailerin yer aldığı bu çalışma, bülbül metaforu üzerinden tasavvufi meselelere cevap verir mahiyette. Müellifin bu vâridleri izah ederken ayet, hadis, kelâm-ı kibâr ve tasavvufun önemli şahsiyetlerinin şiirlerinden istifade ettiği eseri, Arapça aslından ilk kez Türkçeye kazandırıldı.