Siroziler

Bugünkü Yunanistan sınırları içerisinde bulunan Siroz beş asır Osmanlıların elinde kalmış ve Rumeli’de tipik bir Osmanlı kentine dönüşmüştür. Çandarlıların ve Gazi Evrenosların fethettiği ve imar ettiği bu kadim şehrin son bir buçuk asrına ise “Siyavuşpaşazâdeler” damga vurmuştur. Osmanlılara hem tâbi hem de şerik olarak hareket eden bu ailenin en şöhretli âyânlardan biri olan Sirozî İsmail Bey 1808’de ordusuyla Davudpaşa sahrasına gelmiş ve Sened-i İttifak metnine imza atmıştı. “Asilzâde” yaşantısı ile dikkat çeken Sirozî İsmail Bey’in varisi Yusuf Muhlis Paşa ise Tanzimat Fermanı okunduğunda İstanbul’dadır. Devletin merkezî otoritesinin arttığı ve yerel hanedanlıklarının gücünün azaldığı bir ortamda Sirozîler kendi bölgelerinde etkinliğini devam ettirmiştir. Sultan II. Abdülhamid’in devrilmesine yol açan II. Meşrutiyet’in ilanı için Yıldız Sarayı’na telgraf çekenler arasında Sirozîlerin torunları olan Müftüzâdeler de vardır. Bölgedeki İttihat ve Terakki oluşumu içerisinde güçlü bir damar olan Sirozîler ve Müftüzâdeler, Balkan Harbi sonrasında yurtlarını terk ederek payitahta göç etmiş ve faaliyetlerine burada devam etmiştir. Dr. Muharrem Varol tarafından kaleme alınan bu çalışma, tamamen birincil kaynaklara dayanmakta, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e evrilen sosyo-politik ve kültürel süreçler içerisinde aktif rol oynayan bu yerel hanedanlığa dair çok yeni ve orijinal bilgiler sunmakta ve Osmanlı tarihine bir de çevreden bakmanın ne derece önemli olduğunu vurgulamaktadır.

Bu kitap, Osmanlı'nın en uzun yüzyılı olarak ifade edilen 19. yüzyılın ilk yarısında devlet otoritesinin taşradaki yansıması olan ayanlık müessesesinin en önemli temsilcilerinden bir olan Sirozileri anlatmaktadır. 1808 yılında yürürlüğe konulan Sened-i İttifak'a imza koyan ayanlardan biri olan Sirozi İsmail Bey ve onun vefatının ardından yerine geçen oğlu Yusuf Muhlis Paşa'nın faaliyetleri, ailenin diğer üyelerinin Osmanlı'nın son dönemi ve erken Cumhuriyet döneminde yaşadıkları, ayanlarla Osmanlı Devleti'nin ilişkileri, Osmanlı Devleti'nin dağılmasıyla Balkan Türklüğünün başına gelenler bu eserde detaylı bir şekilde anlatılmaktadır.

Bu eser, Osmanlı Devleti'nde merkezi yönetim ile taşrada gücü elinde bulunduran ayanlar arasındaki ilişkileri inceleyerek başlıyor ve ardından da bir ayan ailesinin bir asır içerinde yaşadıkları ve geçirdiği değişimi gözler önüne seriyor. Bir anlamda Türk modernleşmesinin ülkenin önde gelen ailelerinden birine sirayetinin hikayesini okuyuculara sunuyor.