Payitahtta Bir Şazeli

 _x000D_  _x000D_ Beşiktaş’tan Balmumcu’ya doğru çıkarken sağdaki metruk ve harap haldeki binayı görmeyenimiz yoktur. Buradan gelip geçenler acaba bir zamanlar bu büyük konakta Trablsugarp’tan İstanbul’a davet edilmiş ve çeyrek asır burada padişahın daimî misafiri olmuş bir Şâzelî şeyhinin kaldığını bilirler mi? 1903 yılında Dâr-ı Bekâ’ya irtihal eden bu meşhur şeyh, konağın az aşağısında Osmanlıların kurucu ismi adına kendisine tahsis edilen tekke ve caminin haziresinde zarif bir türbede ebedi istirhatgâhındadır şimdi. Şeyh Muhammed Zâfir el-Medenî; Sultan II. Abdülhamid’in son derece hürmet ettiği ve arada sırada Cuma selamlıklarına katılmak suretiyle ziyaretine geldiği bir Şazelî-Medenî şeyhidir. Libya, Tunus, Fas ve Cezayir bölgelerinde muteber bir isim ve haklı şöhrete sahip bu âlim ve fâzıl şeyh adına kurulan tekkede 1925’e kadar Şâzelî usûlü ile zikirler yapıldı ve virdler okundu. Mağrip ve Maşrık Arap bölgelerinden gelen; Cemaleddin Efgânî, Muhammed Abduh, Muhyiddin el-Cezâyirî ve Mekke Şerifi Abd-i İlah Paşa gibi daha nice önemli şahsiyet burada misafir edildi… Mağrip memleketlerinde Fransız sömürgesine karşı Şâzelî-Medenî tarikatı mensupları aktif bir direnişi organize etti, Tunuslu Hayreddin Paşa gibi İslam âleminde şöhret bulmuş ilim ve siyaset adamı bir zât Şeyh Zâfir sayesinde İstanbul’a geldi ve kısa sürse de Osmanlı payitahtının en zirve noktasına; sadrazamlık makamına getirildi. Siyaseten bu derece önemli misyonlara sahip olan şeyh, mistik şahsiyeti ile sarayı da etkilemiş ve saygın bir konum kazanmıştı. İşte, Şâzelî şeyhi Zâfir Efendi ve Osmanlı hizmetindeki faaliyetleri hakkındaki Neslihan A. Kaya’nın bu kitabı konu hakkındaki ilk kapsamlı monografi olma özelliğini taşıyor. _x000D_  

Bu kitap II. Abdülhamid döneminde uygulamaya sokulan İslam Birliği ve ya Panislamizm denilen siyasetin Osmanlı coğrafyasında uygulanmasını sağlamış sınırlı sayıdaki tarikat şeyhlerinden biri olan Şeyh Zafir Efendi'ye dair ilk kapsamlı monografi olması yönüyle önem arz eder. Çalışma dönemin arşiv evrakına ve birincil kaynaklarına dayanılarak hazırlanmış olup bugün hâlâ mevcut olan Ertuğrul Tekkesi'nin kuruluşundan günümüze kadar geçirdiği dönüşümleri de anlatmaktadır.

Bir Şâzelî Şeyhinin XIX. yüzyılın son çeyreğinde İstanbul'a davet edilmesi ve bizzat Osmanlı padişahı ile tanıştırıldıktan sonra Yıldız Sarayı'nın yakınlarında kendisine bir tekke inşa edilmesi her yönüyle dikkat çekicidir. Zira, İstanbul tabir-i câiz ise bir tekke meşheridir. O halde İstanbul'daki meşayihde olmayan bir hususiyetin bu şeyhte mevcut olması gerektiğini hatıra getirir. İşte bu çalışmada genç araştırmacı Neslihan A. Kaya Şeyh Zâfir'in Yıldız Sarayı'nın ikbali parlak şeyhlerinden birisi olmasının sebeplerini irdeliyor. İslam Birliği, Hilafet, emperyalizmle mücadele ve İttihad-ı İslam gibi kavramların arkasında bir tarikat şeyhi ile bir cihan padişahının ittifaklarını gözler önüne koyuyor.