Münebbihat

“el-Munebbihât ale’l-İsti’dâd li yevmi’l-Mî’âd li’n-Nushi ve’l-Vedâd” ismiyle bilinen bu eser asırlarca medresede okutulan kitaplar arasında yer almış bir ahlak kitabıdır. Dokuz bölüm halinde bazı hadisler, özlü sözler ve kelâm-ı kibardan müteşekkil olup, hıfz kültürünün yaygın olduğu medreselerde ezberlemeyi kolaylaştırmak için ikili (sunâî), üçlü (sülâsî), dörtlü (rubâî) ve sırasıyla ona (uşârî) kadar devam eden söz kalıplarıyla yazıya dönüşmüştür. Senet zincirlerinin verilmediği bu kitapta iki yüzden fazla öğüt yer almakta ve okuyucuyu ahiret âlemine yönelik teyakkuza sevk etmekte. Okunduğunda görüleceği üzere, her biri uzun bahisleri kapsayacak özlü sözler insanın kalbinde derin bir tesir ve heyecan uyandırmakta. İnsanın özüne dönmesine vesile olacak hakikatleri adeta kalpten kalbe nakşetmekte.  Bu metne önem kazandıran bir özellik de muhtevası yönüyle medrese ve tekke arasında kurmuş olduğu sağlam bağdır. Bu yönüyle “zühd asrının” önde gelen tasavvuf ricaline ait pek çok veciz söz medresede tedrisat gören talebenin dolaylı bir şekilde tasavvuf dünyasından beslendiğini gözler önüne serer. Medrese ve tekke arasındaki ilişkiler göz önünde tutulduğunda bu kitabın kalp hayatına yönelik uyarıcı hususiyeti âlim ve ârif arasındaki yakınlığı elbette ziyadeleştirmiştir. Münebbihât adlı eserin tasavvuf klasikleri arasında neşredilmesi işte bu açıdan gayet mühimdir. Kâmil Özay bu Arapça eseri tercüme etmek suretiyle irfan hayatımıza takdim etmekte. 

Kitap asırlardan beri medreselerde okutulan bir ahlak kitabı olmuştur. Özellikle kısa ve etkili nasihatler hayat yolunda yürüyen insanın gerçek hedefini ve ahireti hatırlatması yönüyle son derece önemlidir. Eser sıhhat dereceleri sorguya açık olsa da hadis-i şerifler, tabiin ve tebe-i tabiin imamlarının yanı sıra kalp hayatının mimarı sayılabilecek önemli insanların sözlerini ve uyarılarını ihtiva etmektedir.

Bu kitap Osmanlı coğrafyasından intikal etmiş mevcut nadir eserler kütüphanelerinde çok sayıda nüshası olan bir ahlak kitabıdır. Bilhassa medreselerde okutulmuş ve ezberletilmiş bir kitaptır. İkili, üçlü, dörtlü şeklinde devam edip onlu söz kalıplarıyla dini nasihat, uyarı, ikaz ve teşvik içeren etkileyici vecizeler başta Hz. Peygamber olmak üzere, raşid halifeler ve İslam büyüklerinden alınmıştır. Kitabın yazarı Zeynu'l-Kudat İbn Hicci'dir. Aslında bugüne değin Türkçe tercümelerinde eser yanlışlık eseri İbni Hacer el-Askalani'ye izafe edilmişti. Ancak 2017'de Ferhat Gökçe'nin yazmış olduğu ilmi bir makale yazarın Askalani olmadığını ispat etmiş ve olası yazarın daha çok İbn Hicci olabileceğini belirtmiştir. Kitap Türkçeye Doğu medreselerinde klasik tarz eğitim almış olan Kamil Özay tarafından Suudi Arabistan'daki bir yazma nüsha esas alınarak Türkçeye çevrildi.