Kendini Bilmek

“Sadece bilge ya da ölçülü bir adam kendini bilir ve ne bilip ne bilmediğini ayırt edebilir... Başka hiç kimse bunu yapamaz.” Sokrates Sinirbilimci Stephen M. Fleming, Kendini Bilmek: Öz Farkındalık Bilimi adını verdiği çalışmasında felsefe ve düşünce tarihinin ilk dönemlerinden beri insanoğlunun en temel meselelerinden olan “kendini bilme” pratiğini psikoloji ve nörobilimin en güncel araştırmalarıyla masaya yatırıyor. Öz farkındalığın nasıl işlediğini anlatarak “kendini bil” olarak tarif edilen antik çağrıya cevap veriyor.  Öz farkındalık, kendi hatalarımızı fark etmek ve deneyimlerimiz üzerine yorum yapmak gibi yeteneklerin toplamıdır. Bu da üstbiliş yani metakognisyon-kendi düşünme sürecimiz üzerine düşünme yeteneğimiz anlamına gelir. Üstbilişi denklemden çıkarırsak bir kararın neden ya da nasıl verildiğini bilemeyiz. Etrafımızın akıllı ama bilinçsiz algoritmalarla çevrili olduğu günümüzde üstbilişi denklemden çıkarmak, bizi kör bir şekilde algoritmanın dediğini uygulamak zorunda bırakır.  Üst biliş bize, öğrenme, karar verme, diğer insanlarla iş birliği yapma gibi süreçlerde öz farkındalığı kullanmayı, düşünme süreçlerimizdeki güçlü ve zayıf yönleri bilerek bize zarar verebilecek durumlardan nasıl kurtulabileceğimizi gösteren muhteşem bir kapasite sunar. Kendimizi bilmenin ötesinde, başkalarının kendilerini nasıl tanıdığını bilmek daha iyi ve adil bir toplum inşa etmek için önemli bir fırsat sunar.  O halde, kararlarımızı alırken düştüğümüz bugları fark edebilmek için üstbiliş ve öz farkındalık üzerine kafa yormak gerekiyor.  Kendini Bilmek insan beyninin üstbiliş için ne kadar fazla sayıda ve kritik bileşene ev sahipliği yaptığını keşfetmeye dair verimli bir okuma deneyimi sunuyor.   

• Kararlarımızın arka planında işleyen zihinsel süreçleri
• Kararlarımıza duyduğumuz güvenle hatalı karardan dönme arasındaki korelasyonun yönünü
• İyi ya da kötü bir üstbilişe sahip olmanın sonuçlarını
• Öz farkındalıkla daha başarılı, öngörülü ve giderek kutuplaşan dünyada daha iyi insan olma arasındaki bağı
• Yapay zekâya gerektiğinden fazla inisiyatif vermenin -YZ henüz öz farkındalıktan yoksun bir alan olduğu için- ne tür tehlikelere yol açabileceğini
• Hayatın her cephesinde, profesyonel hayatta, akademide, sosyal çevrede, siyasi görüşlerde üstbiliş hassasiyetine sahip olmamanın ya da başka bir ifadeyle üstbilişin yetersiz olması durumunda ortaya çıkacak riskleri son derece ikna edici bir şekilde anlatıyor.

İnsanın kendini bilmesi; neyi nasıl yaptığını, hatalarını, güçlü ve zayıf yanlarını fark etmesi, kendi düşünce süreçlerini, kararlarının arkasında işleyen zihinsel mekanizmayı, yerinde ve yeterince öz güven ile altı dolu olmayan kendine güven duygusunu ayırt etmeyi öğrenmesi gibi bir zihin temelli pratik gerektiriyor. Bu kitap nörobilimin güncel veriyle kendini bilme halinin hayatiyetini anlatırken bir yandan da öz farkındalık gücümüzü nasıl geliştirebileceğimiz hakkında fikir egzersizleri yaptırıyor.